Het Riepster orgel is in 1978-79 volledig gereconstrueerd naar de grotendeels oorspronkelijke situatie van 1651 toen Theodorus Faber uit Groningen het orgel opleverde. De prachtige oude kast met borstwering en luiken is nog volledig bewaard en in latere tijd nooit gewijzigd. Een uniek geheel. Het binnenwerk echter moest weer opnieuw in oude stijl gemaakt worden omdat het in 1880 en 1933 slechte restauraties had ondergaan omdat in die tijd van begrip, liefde voor en kennis van het oude niet veel meer over was.
Faber maakte in zijn tijd qua mode een heel ouderwets orgel dat nog stoelde op de stijl van de late Renaissance. Ook de klavieromvang was nog korter dan destijds al gebruikelijk. Het orgel kreeg bij de open pijpen relatief enge mensuren (smalle pijpmaten) en moet een mild zingend klankkarakter hebben gehad. De tongwerken Trompet en Bazuin waren echter relatief fel en luid van toon.
Het werk in 1979 werd uitgevoerd door de orgelmakers Sebastiaan Blank en zijn intonateur Hans van Rossum. Het ontwerp was van Bernhardt Edskes uit Wohlen (CH), de bekende Groningse orgelmaker die op gezette tijden ook in Middelstum woont. De supervisie werd gedaan door orgeladviseur Klaas Bolt.
Het fraaie contract uit 1645 van de bouw is nog bewaard gebleven. De oude (bovensleep)windladen, delen van de mechanieken en het oude pedaalklavier waren ook nog overgeleverd. Van de oude pijpen was er nog één oud eiken pedaalregister Bourdon 16 voet, alsmede twee pijpjes van het tongwerk Vox Humana van het Rugpositief. De windladen zijn nog van een middeleeuwse constructie die Faber kennelijk nog steeds toepaste.
Er waren ook nog foto’s van het voormalige Faberorgel in de Grote Kerk te Coevorden bekend die versierde, z.g. ‘geciseleerde’ pijpen lieten zien. De vorm ervan is in 1979 overgenomen bij de nieuwe frontpijpen. Voor de nieuw te maken pijpen werden voorbeelden van andere Groningse orgels uit de 16de en 17de eeuw genomen zoals die te Appingedam (De Mare 1571) en Noordwolde (1658).
Van de tongwerken moest de Vox Humana volgens Faber een compromisregister zijn en moest het register qua klank ook enigszins lijken op een Kromhoorn, een Regaal of een Baarpijp. Dat is bij het gereconstrueerde register bijzonder goed gelukt.
De reconstructie van dit orgel is een mijlpaal geweest in de Nederlandse na-oorlogse orgelbouw. Inmiddels is het wereldberoemd en worden musici en luisteraars telkens opnieuw verrast door de fraaie harmonische en ook oude klank. En dat terwijl de pijpen slechts 45 jaar oud zijn! Dat komt ook door de specifieke 17de eeuwse middentoonstemming die dit orgel zo bijzonder maakt. Hierin zijn van de 12 toonsoorten er 8 grote tertsen z.g. ‘rein’’ , d.w.z. zonder zwevingen gestemd. Dat heeft wel als consequentie dat van de 24 toonsoorten er in 16 kan worden gespeeld, acht majeur- en acht mineurtoonsoorten. De overige met meer dan drie kruisen en twee mollen klinken ondragelijk vals. Ook zijn hierdoor de halve toonafstanden ongelijk. Dit geeft echter aan alle oude muziek die juist op een dergelijke stemming is gebaseerd een grote expressieve en emotionele meerwaarde. Grote orgels in deze stemming klinken dan ook fenomenaal, ook dat van Zeerijp. Je moet er echter geen muziek van Bach spelen. Maar dat is niet erg: ‘in der Beschränkung zeigt sich der Meister’. En een dorp verderop kan het juist wel. Wat een orgelrijkdom in dit Groningerland!

Het orgel van Loppersum zoals het er nu uitziet is een conglomeraat van vijf eeuwen orgelbouwstijl. De oudste delen dateren van ca. 1480, o.a. de bokkenkoppen op de hoofdkast. De hoofdkast zelf met enig snijwerk is van 1562, het Rugpositief en de borstwering van ca. 1580, de (in 2018 weer gereconstrueerde) kolommen en beschot met trompe l’oeil gordijnbeschildering van 1665, de frontpijpen met alle snijwerk en gesneden engelen zijn van 1735. De classicistische vazen en de cartouche bovenop de hoofdkast dateren van 1803.
Het binnenwerk is hoofzakelijk van 1735 en is gemaakt door de beroemde Albertus Anthoni Hinsz. De pijpen van het Rugpositief zijn van Hinsz’ opvolger en vertegenwoordiger van de derde z.g. ‘Schnitgerschool’ Heinrich Hermann Freytag, ook uit Groningen.
Het orgel was goed bewaard gebleven tot het in 1958-65 een rigoureuze restauratie kreeg waarbij de nadruk was gelegd op een terugkeer naar ‘1562’, maar waarbij echter te weinig onderzoek was voorafgegaan zodat er van alles werd gefantaseerd wat niet bleek te kloppen. Het orgelbalkon werd heel klein gemaakt, veel snijwerk van 1735 werd verwijderd en de hoofdkast werd tegen de kerkmuur aan gezet. Qua beschildering deed men een poging om, nadat in 1912 alle oude kleuren van het orgel waren afgeloogd, het orgel in Renaissancestijl te polychromeren. Ook dat mislukte zodat het werk halverwege werd gestopt en daarna niet werd afgemaakt. Ook qua klank werd het orgel ‘hard’ gerestaureerd zodat de oude klank die het orgel voor die tijd zo bijzonder maakte, was verdwenen.
Bij de jongste restauratie en reconstructie van het orgel van 2016-2018 is dat alles weer teruggebracht naar de toestand van vóór 1958, is alle oude lofwerk weer gerestaureerd, gecompleteerd en opnieuw aangebracht. De borstwering is weer verbreed en kreeg weer kolommen. Ze zijn geschilderd zoals dat in 1665 was gedaan. De hervonden groene kleurstelling van 1735 met veel wit en goud en marmerwerk is ook opnieuw geschilderd. De oude klank is tevens teruggebracht, als ook de stemming van 1735, een vroeg 18de eeuwse variant van de middentoonstemming.
Het orgel klinkt en ziet er weer uit als herboren en heeft haar monumentale, maar ook zilverige en lieflijk zingende klank ook weer terug. Het vorstelijke instrument klinkt als een stadsorgel in deze dorpskathedraal!

Het Schnitgerorgel van Eenum (1704) is een van de meest originele orgels van de grote meester dat nog is overgeleverd omdat het in de loop van de geschiedenis slechts enkele voorzichtige restauraties heeft ondergaan.
Het is in 1987 fraai gerestaureerd door Orgelmakerij Reil te Heerde met Klaas Bolt als adviseur. Opmerkelijk daarbij was de vondst dat het orgel nog was gestemd in de 17de eeuwse middentoonstemming, dezelfde als die in Zeerijp. De boeiende, frisse en uitbundige klank van dit kostelijke kleinood is telkens weer verrassend waardoor het Eenumse orgeltje een van de meest authentieke klankjuwelen is onder de Groningse orgels.

Wilt u ons werk steunen dan kunt u uw gift storten op
bankrekeningnummer 1505.68.266 t.n.v. de Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp